Ogólnopolska konferencja poświęcona historii diecezji płockiej

W homilii biskup płocki Szymon Stułkowski podkreślił, że świętość dojrzewa w codziennych decyzjach. – Św. Stanisław miał tylko osiemnaście lat i niełatwą drogę życia, a jednak jego konsekwencja w wypełnianiu woli Bożej doprowadziła go do świętości – powiedział. Przypomniał, że w przyszłym roku minie 300 lat od kanonizacji urodzonego w Rostkowie patrona dzieci i młodzieży oraz naszej diecezji. – Radujemy się tym świętym z naszej ziemi, ale ta radość powinna przekuwać się w troskę o powołanie, jakie każdy z nas otrzymał. Niech św. Stanisław inspiruje nas na drodze do świętości – dodał.

Po Eucharystii uczestnicy przenieśli się do Sali Barokowej Opactwa Pobenedyktyńskiego, gdzie rozpoczęły się obrady. Wśród gości znalazł się bp senior diecezji gliwickiej Jan Kopiec, były przewodniczący sekcji historyków Kościoła przy KEP, który przypomniał, że badania nad dziejami Kościoła mają znaczenie nie tylko dla historii, ale także dla całego społeczeństwa. – Historia rzeczywiście jest nauczycielką życia. Z historii możemy naprawdę wiele się nauczyć i zyskać, nawet w patrzeniu w przyszłość. Cieszę się, że mogę zobaczyć, jak ta mazowiecka diecezja od 950 lat pracuje, wzbudza sumienia ludzkie i jako wspólnota ma wiele do przekazania – zaznaczył.

Ks. Wojciech Kućko, dyrektor Wydziału ds. Rodzin i główny organizator konferencji, wyjaśnił, że inspiracją do jej przygotowania był jubileusz 950-lecia diecezji oraz słowa Karola Wojtyły zaczerpnięte z poematu „Myśląc Ojczyzna”. – Chcieliśmy pokazać bogactwo historii diecezji – od architektury i sztuki po dzieje naszych świętych i męczenników. Wciąż istnieje wiele nieodkrytych wątków, które trzeba zbadać i ocalić od zapomnienia, jak choćby losy księży zamordowanych w czasie II wojny światowej – powiedział ks. Kućko. Konferencja ma nie tylko wymiar naukowy, ale także duchowy. – Zgodnie z hasłem spotkania, chodzi o zwrócenie uwagi na kształtowanie sumień i wrażliwości moralnej, nie tylko na przestrzeni wieków. Kościół zawsze był miejscem, które pomagało odpowiadać na pytanie, co jest dobre, a co złe i pozostaje miejscem, gdzie człowiek uczy się, jak żyć Ewangelią tu i teraz – podkreślił.

Pierwszego dnia zaprezentowano szereg interesujących referatów dotyczących historii diecezji płockiej w średniowieczu i epoce nowożytnej. Referaty wygłosili m.in. ks. dr hab. Waldemar Turek, prof. UPS z Sekretariatu Stanu Stolicy Apostolskiej, który przedstawił ścieżki działalności papieża Grzegorza VII, założyciela diecezji płockiej; dr Paweł Figurski z Instytutu Sztuki PAN w Warszawie, omawiający osobę płockiego biskupa Wernera i jego przedstawienie w Mors et miracula beati Verneri; prof. dr hab. Andrzej Radzimiński z UMK w Toruniu, prezentujący przebieg kariery prałatów i kanoników kapituły katedralnej płockiej do końca XV w.; oraz dr Kazimierz Pacuski z Instytutu Historii PAN w Warszawie, który przybliżył najnowsze ustalenia dotyczące sieci parafialnej diecezji płockiej w średniowieczu.

Panel popołudniowy obejmował między innymi wystąpienia ks. prof. dr hab. Wojciecha Góralskiego z Akademii Mazowieckiej w Płocku poświęcone dziejom Kapituły Katedralnej, dr Magdaleny Bilskiej-Ciećwierz z Muzeum Mazowieckiego w Płocku o kapitułach kolegiackich oraz ks. dr hab. Piotra Wiśniewskiego z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (KUL) w Lublinie, który omawiał średniowieczną poezję liturgiczną w kodeksach płockich. Referaty dostarczyły uczestnikom cennych informacji o strukturach kościelnych i kulturze religijnej Mazowsza w średniowieczu oraz epoce nowożytnej.

Ważnym akcentem spotkania była obecność relikwii papieża Grzegorza VII, założyciela diecezji płockiej, które stały się symbolicznym znakiem jubileuszu.

Ogólnopolska konferencja odbywa się w Płocku w dniach 18–19 września. Jej celem jest prezentacja najnowszych wyników badań dotyczących historii diecezji płockiej w szerokim kontekście historycznym, społecznym, religijnym i kulturowym. Prelegenci omawiali początki i instytucje diecezji, organizację terytorialną oraz działalność duchowieństwa, parafii, seminariów i klasztorów. Spotkanie stało się również okazją do refleksji nad moralnymi wyzwaniami płynącymi z dziejów Kościoła płockiego, który w przeszłości obejmował tereny od Kujaw i Mazowsza aż po Podlasie. Organizatorami wydarzenia są: Kuria Diecezjalna Płocka, Wyższe Seminarium Duchowne w Płocku, Państwowa Akademia Nauk Stosowanych im. Ignacego Mościckiego w Ciechanowie, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz Instytut Papieża Jana Pawła II w Warszawie.

Ilona Krawczyk-Krajczyńska

Program konferencji:
Kościół sumień rośnie w korzeniach historii
Ogólnopolska konferencja naukowa w roku jubileuszu 950-lecia diecezji płockiej
Płock, Opactwo Pobenedyktyńskie, 18-19 września 2025 r.

18 września 2025 r., czwartek
9.00 Msza św. w bazylice katedralnej w Płocku, przewodniczenie i homilia: bp dr Szymon Stułkowski, biskup płocki

10.00 Otwarcie konferencji
– bp dr Szymon Stułkowski, biskup płocki
– dr inż. Grzegorz Koc, rektor Państwowej Akademii Nauk Stosowanych im. Ignacego Mościckiego w Ciechanowie

10.30 Panel I – Diecezja płocka w średniowieczu i epoce nowożytnej, część I
10.30 Od Sowany po Salerno: śladami papieża Grzegorza VII, założyciela diecezji płockiej – ks. dr hab. Waldemar Turek, prof. UPS, Uniwersytet Salezjański w Rzymie, Sekretariat Stanu Stolicy Apostolskiej
10.50 Kształtowanie pamięci o biskupie płockim Wernerze w „Mors et miracula beati Verneri” – dr Paweł Figurski, Instytutu Sztuki PAN w Warszawie
11.10 Kariery prałatów i kanoników kapituły katedralnej płockiej do końca XV w. – prof. dr hab. Andrzej Radzimiński, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
11.30 Piastowie Mazowieccy wobec biskupów płockich – prof. dr hab. Janusz Grabowski, Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
11.50 Sieć parafialna diecezji płockiej w średniowieczu – najnowsze ustalenia – dr Kazimierz Pacuski, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
12.10 Średniowieczne patrocinia diecezji płockiej jako świadectwo kultury religijnej – dr Marek Stawski, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
12.30 Relacje diecezji płockiej z Dykasterią Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów – ks. dr hab. Arkadiusz Nocoń, Papieski Uniwersytet Urbaniana w Rzymie
12.50 Dyskusja 
Panel II – Diecezja płocka w średniowieczu i epoce nowożytnej, część II
14.30 Zbadane i niezbadane dzieje płockiej Kapituły Katedralnej – ks. prof. dr hab. Wojciech Góralski, Akademia Mazowiecka w Płocku
14.50 Kapituły kolegiackie na terenie diecezji płockiej – perspektywy badań – dr Magdalena Bilska-Ciećwierz, Muzeum Mazowieckie w Płocku
15.10 Benedyktyni w diecezji płockiej – dr Krzysztof Wiśniewski
15.30 Źródła poznania średniowiecznej liturgii płockiej w świetle najnowszych badań – ks. dr hab. Daniel Brzeziński, prof. UMK, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
15.50 Rezydencje biskupów płockich w epoce staropolskiej – dr hab. Radosław Lolo, prof. AV, Akademia Finansów i Biznesu Vistula w Pułtusku
16.10 Biskupi płoccy wobec inkorporacji Mazowsza – mgr Karol Wilczyński, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie 
16.30 Średniowieczna poezja liturgiczna na przykładzie oficjów rymowanych w kodeksach płockich – ks. dr hab. Piotr Wiśniewski, prof. KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie
16.50 Dyskusja

Panel III – „Kościół stróżem przeszłości, piastunem teraźniejszości i siewcą przyszłości” (H. Sienkiewicz)
Moderator: ks. dr Wojciech Kućko, UKSW w Warszawie, WSD w Płocku
17.30 Kościół i naród – źródła nadziei wczoraj i dziś – prof. dr hab. Grzegorz Kucharczyk, Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie, Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim

19 września 2025 r., piątek
9.00 Msza św. w bazylice katedralnej w Płocku, przewodniczenie: bp Szymon Stułkowski, homilia: ks. kan. Stefan Cegłowski

Panel IV – Kościół płocki w XIX i XX wieku
10.00 Niezłomni kapłani diecezji płockiej wobec systemu komunistycznego – dr Jacek Pawłowicz, Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Warszawie
10.20 Związki diecezji chełmińskiej i płockiej na przestrzeni dziejów – dk. prof. dr hab. Waldemar Rozynkowski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
10.40 Diecezja płocka w pracach Ośrodka Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce – dr Joanna Kumor-Mielnik, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie
11.10 Mapa klasztorów diecezji płockiej w „Atlasie klasztorów w Polsce X-XXI w.” – s. dr Jadwiga Monika Kupczewska SSCJ, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie
11.30 Misja duszpasterska według św. Wincentego realizowana przez misjonarzy na terenie diecezji płockiej – ks. dr Stanisław Rospond CM, emerytowany wykładowca Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy w Krakowie
11.50 Duchowieństwo Płocka i diecezji płockiej w czasie najazdu bolszewickiego w 1920 r. – dr Grzegorz Gołębiewski, Towarzystwo Naukowe Płockie
12.10 W walce o polską duszę. Służba Bezpieczeństwa wobec uroczystości religijnych w diecezji płockiej w latach 1966-1976 – dr hab. Leszek Zygner, prof. PANS, Państwowa Akademia Nauk Stosowanych im. Ignacego Mościckiego w Ciechanowie
12.30 Zakony diecezji płockiej a władza komunistyczna w Polsce w latach 1945-1989 – ks. dr hab. Dominik Zamiatała, prof. UKSW, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
12.50 Dyskusja
13.30 Obiad

Panel V – Kościół płocki w dziejach – spojrzenie interdyscyplinarne
14.00 Księgi metrykalne diecezji płockiej – kronika ludu Mazowsza – ks. dr Bartosz Leszkiewicz, Archiwum Diecezjalne w Płocku
14.20 Odnowa liturgiczna w diecezji płockiej po Soborze Watykańskim II – ks. dr Marcin Sadowski, Wyższe Seminarium Duchowne w Płocku
14.40 Średniowieczne i nowożytne zabytki sztuki sakralnej i rezydencje diecezji płockiej – stan dzisiejszy i perspektywy opieki i ochrony konserwatorskiej – prof. dr hab. Jakub Lewicki, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Rada Ochrony Zabytków przy MKiDN
15.00 Wybrane elementy chrześcijańskiej kultury prawnej eksponowane przez wiernych diecezji płockiej w okresie 950 lat jej istnienia – ks. dr hab. Jan Krajczyński, prof. UKSW, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
15.20 Budownictwo sakralne w diecezji płockiej po 1945 r. na podstawie materiałów w Archiwum Kurii Diecezjalnej Płockiej – ks. dr Wojciech Kućko, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie – Wyższe Seminarium Duchowne w Płocku
15.40 Małżeństwo i rodzina w przemówieniach Jana Pawła II i kard. Stefana Wyszyńskiego w diecezji płockiej – ks. dr hab. Zdzisław Struzik, prof. em. UKSW, Instytut Papieża Jana Pawła II
16.00 Wiedeńska Kaplica Stanisława Kostki – historia miejsca kultu świętego z Rostkowa – mgr Joanna Łukaszuk-Ritter (menedżerka kultury, niezależna dziennikarka)
16.20 Zasoby Archiwum Diecezjalnego w Płocku źródłowym filarem „Słownika historyczno-geograficznego Mazowsza w średniowieczu” – dr Anna Salina, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
16.40 Stowarzyszenie Rodzin Katolickich Diecezji Płockiej w najnowszej historii Kościoła katolickiego na Mazowszu i ziemi dobrzyńskiej – dr Witold Wybult, Sąd Biskupi Płocki
17.00 Dyskusja
Podsumowanie konferencji