Organizatorzy Kongresu 108 Błogosławionych Męczenników II Wojny Światowej starali się rozpowszechnić duchowość 108 polskich męczenników, zamordowanych podczas II wojny światowej, beatyfikowanych 13 czerwca 1999 roku w Warszawie przez św. Jana Pawła II podczas jego podróży apostolskiej do Polski. Jak przekazali, zależy im „na utrwalaniu pamięci narodowej o ich chwalebnych postawach, a także w ramach solidarności międzypokoleniowej propagowaniu ich historii, szczególnie wśród młodego pokolenia”.
Podczas dwóch dni kongresu odbyło się wiele spotkań panelowych. Uczestniczyło w nich kilkudziesięciu prelegentów i moderatorów. reprezentujących różne środowiska i punkty widzenia. W tym byli m.in. księża, przedstawiciele instytucji państwowych, przedsiębiorcy, naukowcy, członkowie organizacji świeckich i wspólnot religijnych, a także dziennikarze i publicyści.
Różnorodność gości sprawiła, że uczestnicy debat mogli zapoznać się z konkretnymi zagadnieniami z różnych punktów widzenia. W gronie prelegentów byli między innymi reprezentanci Kościoła płockiego: ks. kan. dr Włodzimierz Piętka, prefekt ds. studiów w płockim seminarium, dr Witold J. Wybult, sędzia diecezjalny w Sądzie Biskupim, autor rozprawy doktorskiej nt. ustawodawstwa abp. Antoniego J. Nowowiejskiego, ks. dr Wojciech Kućko, wykładowca akademicki, dyrektor wydziału ds. rodzin Kurii Diecezjalnej.
Z punktu widzenia płocczan i diecezjan płockich największym zainteresowaniem cieszyły się prelekcje i dyskusje odnoszące się do bł. abp. Antoniego Juliana Nowowiejskiego, biskupa płockiego, który zmarł śmiercią męczeńską w 1941 roku w niemieckim obozie w Działdowie (KL Soldau), jego najbliższego współpracownika, sufragana płockiego bp. Leona Wetmańskiego, którego spotkał ten sam los oraz Mieczysławy Kowalskiej, w zakonie s. Marii Teresy od Dzieciątka Jezus, klaryski kapucynki z klasztoru w Przasnyszu, która zmarła w 1941 roku, również w Działdowie.
Antoni Julian Nowowiejski urodził się w 1858 roku w Lubieniach pod Opatowem. W czerwcu 1908 roku papież Pius XI powołał go na urząd biskupa płockiego. W listopadzie 1930 roku został arcybiskupem. Był autorem wielu publikacji (w tym monumentalnej monografii Płocka). W 1920 roku podczas obrony Płocka przed armią bolszewicką abp Nowowiejski wspierał wiernych, odprawiając Msze św. w płockiej katedrze. W 1940 roku hitlerowcy aresztowali go wraz z bp. Wetmańskim i wywieźli do obozu w Słupnie, a następnie do Konzentrazion Lager (KL) Soldau w Działdowie, gdzie zmarł w wieku 83 lat, prawdopodobnie 28 maja 1941 roku.
Leon Wetmański urodził się w Żurominie w 1886 roku. W 1928 roku został biskupem pomocniczym diecezji płockiej. Powołał i kierował Caritas Diecezji Płockiej, aż do aresztowania przez Niemców w 1940 roku. Był m.in. profesorem, wykładowcą i ojcem duchownym płockiego Wyższego Seminarium Duchownego. Zginął w październiku 1941 roku w KL Soldau, towarzysząc do ostatnich chwil abp. Nowowiejskiemu, gdzie jednocześnie udzielał posługi duszpasterskiej innym więźniom obozu.
W grudniu 2018 roku biskup pomocniczy diecezji płockiej Mirosław Milewski poświęcił w Sanktuarium Błogosławionych Męczenników w Działdowie (diecezja toruńska) symboliczny grób obu pasterzy Kościoła płockiego.
Siostra Maria Teresa od Dzieciątka Jezus urodziła się w 1902 roku w Warszawie, była klaryską kapucynką (OSC Cap.) w klasztorze w Przasnyszu. 2 kwietnia 1941 roku została aresztowana przez gestapo wraz z 36 innymi siostrami - całą wspólnotą Domu Zakonnego w Przasnyszu, znalazła się w KL Soldau. Ciężko zachorowała na gruźlicę. Świadoma bliskiej śmierci mówiła, że życie swe poświęca, aby siostry mogły wrócić do Przasnysza. Zmarła 25 lipca 1941 roku. Dwa tygodnie po jej śmierci wszystkie siostry zostały zwolnione z obozu. W ich przekonaniu ofiara cierpienia i męczeńskiej śmierci Marii Teresy wyjednała im uwolnienie i przeżycie koszmaru II wojny światowej.
Każdy z dni kongresu rozpoczynał się Mszą św. w bazylice katedralnej. W pierwszym dniu przewodniczył jej biskup płocki Szymon Stułkowski. Jak zaznaczył w homilii, 108 Męczenników II wojny światowej rozpoczęło dojrzewanie do świętości, do męczeństwa, w godzinie chrztu świętego. Porównał ich drogę życiową do róży, która zasadzona rosła, była piękna i nagle została ścięta, „pozbawiona korzenia, źródła życia, ale kwiat pozostał”. Róża ta rozkwitła na drucie kolczastym w miejscach, które nazywa się „piekłem na ziemi”.
- Dziękujemy dobremu Bogu za tych świadków wiary, za ich piękny przykład, za wstawiennictwo, jakim nas obdarowują. Troszczmy się o to, aby mądrość Boża, która została w nas zasiana w godzinie chrztu, pięknie rozkwitała, pokazując, że warto i można mądrze żyć i objawiać Boże królestwo w sobie i wokół siebie - zaznaczył hierarcha.
Natomiast w drugim dniu kongresu biskup pomocniczy Mirosław Milewski przyznał, że 108 Błogosławionych Męczenników jest „nieco zapomnianych i ciągle niedocenionych”. Przypomniał, że w katedrze płockiej znajduje się okazała tablica, upamiętniająca biskupów, kapłanów i alumnów seminarium diecezji płockiej, którzy w czasie II wojny światowej oddali życie za wiarę i ojczyznę (116 osób). Dodał, że nie można również „ustawać w trosce o pamięć o tylu tysiącach innych ofiar okrutnego XX wieku”.
Biskup zauważył też, że człowiek patrząc na stworzenie może odczytać w nim o wiele większego Boga, ale może też „nisko upaść, gdy depcze, poniża ludzką godność, zabija i niszczy”: - Z męczeństwa naszych braci kapłanów, sióstr zakonnych i świeckich odczytujemy piękno miłości naszego Stwórcy. Niech nigdy nie zabraknie takich chrześcijan znających alfabet Stwórcy, zapisany w pięknie świata - życzył na koniec homilii.
Uczestnicy kongresu w Płocku odbyli też wizyty studyjne w bazylice katedralnej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Skarbcu Muzeum Diecezjalnego i Sanktuarium Bożego Miłosierdzia.
Na zakończenie kongresu odbyła się projekcja filmu pt. „Błogosławiona” - o bł. Natalii Tułasiewicz, patronce nauczycieli, która zaangażowana w działalność konspiracyjną, została zamęczona w niemieckim obozie Ravensbrück.
Organizatorem IV Kongresu 108 Męczenników II Wojny Światowej było Pomorskie Stowarzyszenie Wspólna Europa z Gdańska, z prezesem Andrzejem B. Piotrowiczem. Partnerami strategicznymi tej inicjatywy byli: diecezja płocka, Rycerze św. Jana Pawła II, Duszpasterstwo Rodzin Diecezji Płockiej, Stowarzyszenie Rodzin Katolickich Diecezji Płockiej
Patronat honorowy nad IV edycją Kongresu objął biskup płocki dr Szymon Stułkowski oraz dr hab. Przemysław Czarnek, prof. KUL, minister edukacji i nauki.
