Skępe, Parafia pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny

Parafia w Skępem powstała prawdopodobnie w II połowie XIV w. pw. Narodzenia NMP i św. Małgorzaty. W XVII w. drewniany kościół wzniósł pw. św. Stanisława, biskupa i męczennika, wzniósł Stanisław Garwaski, kasztelan płocki. Kościół uległ zniszczeniu na początku XVIII w., zaś nowy wzniósł w 1722 r. podstoli płocki N. Zieliński. W 1817 r. podniszczoną budowlę rozebrał – bez pozwolenia Konsystorza Płockiego – ówczesny właściciel Skępego Józef Zieliński. Parafia miała własnych proboszczów aż do końca XVIII w. Dopiero w 1800 r. Konsystorz Płocki przekazał parafię w administrację gwardiana klasztoru, o. Wiktoryna Glinki. Nabożeństwa przeniesiono wówczas do kościoła klasztornego. Po kasacie zakonu w 1864 r. duszpasterstwo prowadzili księża diecezjalni. Bł. abp Antoni Julian Nowowiejski 22 października 1933 r. ponownie powierzył ojcom bernardynom duszpasterstwo w parafii po ich powrocie do kościoła i klasztoru.

Fundacja klasztoru wiąże się ze zdarzeniami jakie miały miejsce ok. 1490 r. w przydrożnym dębowym lesie. Według opowiadań zapisanych w kronice klasztornej, w miejscu, gdzie dziś znajdują się drzwi wejściowe do klasztoru, leżał wielki głaz. Wiele osób zeznało, że przy nim ukazywała się im Matka Boża. Miejscowy rzemieślnik postawił przy kamieniu wykonany przez siebie dębowy krzyż z wizerunkiem Chrystusa. W 1495 r., podczas zarazy, Jan Kuśnierz, mieszczanin z Pobiedzisk koło Poznania, prosząc o ratunek przed chorobą, otrzymał polecenie, aby udał się do Skępego, a tam zostanie wysłuchany. Po przybyciu na miejsce przekazał Mikołajowi Kościeleckiemu, kasztelanowi kruszwickiemu i zarządcy dóbr, treść otrzymanego objawienia, według którego Matka Boża zażyczyła sobie, aby w tym miejscu stanęła świątynia. Stryj kasztelana, prepozyt włocławski Mikołaj, polecił wystawić drewnianą kaplicę, którą poświęcił w 1496 r. Niedługo potem uzdrowienia w Skępem doznała córka kasztelana Kościeleckiego, która wcześniej straciła władzę w nogach. W dowód wdzięczności za odzyskane zdrowie ufundowała czczoną do dziś figurę Matki Bożej, nabytą w Poznaniu.

Prepozyt Mikołaj Kościelecki w 1498 r. rozpoczął starania o sprowadzenie do Skępego bernardynów, którzy osiedlili się przy kaplicy w 1499 r. W 1502 r. władze zakonne formalnie przyjęły konwent i wyznaczyły doń 7 zakonników; na pocz. XVI w. przez kilka lat gwardianem konwentu był bł. Władysław z Gielniowa. Biskup chełmski Mikołaj Kościelecki w latach 1508-1510 wystawił murowany kościół pw. Zwiastowania NMP, którego konsekracja odbyła się 22 lutego 1511 r. Tę datę przyjmuje się jako początek funkcjonowania sanktuarium maryjnego. W 1524 r. z fundacji wojewody kaliskiego M. Kościeleckiego powstała kaplica św. Anny. W 1616 r. wzniesiono nowe prezbiterium z funduszów wojewody brzeskiego M. Działyńskiego i kasztelana płockiego P. Garwaskiego, który ufundował również kaplicę św. Franciszka. Prezbiterium powiększono w 1767 r. kosztem wojewody płockiego I. Zboińskiego. W 1779 r. do parafii Skępe przyłączono wieś SUradowo ze zlikwidowanej parafii Wierzbicko oraz wioskę Łąkie z parafii Karnkowo.

W 1791 r. gwardian A. Liszewski zbudował nowy ołtarz główny. Klasztor powstał w latach 1508-1520; w XVIII w. wzniesiono drugie piętro i przeprowadzono remont (1758-1774).

Zapewne w I połowie XVIII w. powstał otoczony krużgankami dziedziniec odpustowy dla pielgrzymów, na który wchodzi się przez bramę z dwiema wieżyczkami. Nad nią znajduje się kaplica otwarta w stronę dziedzińca. W wieżach narożnych połowie XVIII w. umieszczono ołtarze. W krużgankach znajduje się 14 konfesjonałów (koniec XVIII w.); ściany zdobią 32 obrazy ze scenami z życia Chrystusa (ok. 1790 r.). Na środku dziedzińca zbudowano w I połowie XVIII w. kaplicę grobową rodziny Zielińskich z ołtarzem św. Barbary. W 1880 r. zbudowano instrument za starym, rokokowo-klasycystycznym prospektem z przełomu XVIII i XIX w. Autorem 22-głosowego instrumentu był Ernest Hugo Biernacki z Osieka. W 1899 r. przebudował je Dominik Biernacki, syn Ernesta, staraniem ks. proboszcza Józefa Pielaszewskiego. Instrument restaurowano w 1924 r. oraz po II wojnie światowej.

W kościele zachowały się fragmenty polichromii z XVI i XVIII w. w kaplicy św. Anny. Część malowideł wykonał W. Żebrowski. Stalle, konfesjonały i ołtarze pochodzą prawdopodobnie z II połowy XVIII w. Oprócz głównego są tu ołtarze boczne: św. Antoniego, św. Franciszka, św. Józefa i św. Jana Nepomucena. Obrazy w ołtarzach malowali T. Łęski i I. Gierdziejewski (1857 r.). W 1755 r. biskup chełmski i płocki Józef Eustachy Szembek uzyskał pozwolenie papieskie na koronację statuy Matki Bożej. Obrzędu koronacji dokonał 18 maja 1755 r. biskup sufragan diecezji chełmińskiej Fabian Franciszek Pląskowski. W 1777 r. biskup płocki Michał Poniatowski oddał parafię w zarząd ojcom bernardynom. Po kasacie klasztoru przez władze carskie w 1864 r. do 1933 r. duszpasterzowali w Skępem księża diecezjalni. W 1933 r. abp Antoni Julian Nowowiejski ponownie przekazał w zarząd parafię skępską ojcom bernardynom, którzy dokonali przed wojną szeregu prac remontowych przy kościele i klasztorze. Podczas II wojny światowej Niemcy aresztowali zakonników, wywożąc ich do obozu, a kościół i klasztor ograbili, zamieniając świątynię na magazyn. W 1945 r. bernardyni powrócili do Skępego, w którym obecnie prowadzą parafię. 

W latach 1990-2017 ojcowie bernardyni przeprowadzili bardzo liczne prace remontowe w skępskiej świątyni, jak i w budynku klasztornym. Natomiast w latach 2016-2017 został zakończony I etap restauracji polichromii w kaplicy św. Anny, autorstwa br. Walentego Żebrowskiego oraz remont odchylającej się wieży. Odrestaurowano również i wzmocniono sklepienie kościoła.

Skępe od początku XVI w. jest ważnym miejscem pielgrzymkowym, do którego przybywają grupowo i pojedynczo mieszkańcy m.in. Mazowsza, Kujaw, Ziemi Chełmińskiej i Dobrzyńskiej.