29 IX Kult Aniołów w roku kościelnym

Nim usłyszymy ich, zwiastujących pasterzom narodzenie Zbawiciela i śpiewających „Chwała na wysokości Bogu, a na ziemi pokój ludziom Jego upodobania”, spotykamy ich w okresie Adwentu: w zwiastowaniu Zachariaszowi zapowiadającym poczęcie Jana Chrzciciela, w pozdrowieniu Maryi i zwiastowaniu Jej woli Najwyższego oraz w upewnieniu Józefa, męża

Maryi, że „z Ducha Świętego jest to, co się w niej poczęło” (Mt 1, 20).
Ewangelia z bożonarodzeniowej Mszy o północy jest osnową dla tekstów Liturgii Godzin w dniu Narodzenia Pańskiego. Śpiew aniołów słyszy się w sposób specjalny w hymnach oficjum, np. w hymnie z Jutrzni: „Niech się raduje chór niebieski i aniołowie, niech śpiewają Bogu”, a także w antyfonach i w śpiewie kolęd (np. „Anioł pasterzom mówił”).

W Niedzielę po Bożym Narodzeniu (rok A) Ewangelia mówi o ukazaniu się anioła św. Józefowi nakazując mu ucieczkę do Egiptu wraz z Maryją i Dzieckiem, a po śmierci Heroda - powrót do Nazaretu.

Podobnie, zanim usłyszymy aniołów zwiastujących trzem kobietom zmartwychwstanie Jezusa, spotkamy się z nimi dwa razy: przede wszystkim w I Niedzielę Wielkiego Postu: „Zbliżyli się aniołowie i służyli Mu”(Mt 4, 11), a następnie w Niedzielę Palmową Męki Pańskiej (rok C): Ewangelia św. Łukasza mówi wówczas o aniele umacniającym Jezusa podczas agonii w Ogrójcu.

Każdy z Ewangelistów świadczy, że aniołowie byli zwiastunami zmartwychwstania. U św. Mateusza (28, 2) czytamy: „I oto nagle ziemia zadrżała silnie. Anioł Pański zstąpił z nieba”. Marek relacjonuje: gdy niewiasty „weszły do grobowca i zobaczyły młodzieńca siedzącego z prawej strony w białej szacie, osłupiały z przerażenia” (16, 5). Łukasz podaje: „Wszedłszy zaś do środka nie znalazły ciała Pana Jezusa. I kiedy z tego powodu nie wiedziały co robić, oto dwaj mężczyźni w lśniących szatach stanęli obok nich” (24, 4). Podobnie o spotkaniu niewiast z dwoma aniołami informuje Jan: „Maria Magdalena (...) zobaczyła dwóch aniołów okrytych bielą, którzy siedzieli tam, gdzie było złożone ciało Jezusa” (20, 12).

Na podstawie Ewangelii św. Łukasza i św. Jana, opowiadającej o trzech niewiastach, które w wielkanocny poranek, niosąc wonne olejki, udały się do grobu, aby namaścić ciało Jezusa, powstała jedna z najstarszych (jeśli nie najstarsza), polska pieśń wielkanocna: „Chrystus zmartwychwstan jest”. Jej tekst odnaleziono na marginesie płockiej księgi liturgicznej z 1365 r. Ta pieśń głosi: „Gdy nad grobem stały, rzekł im anioł biały: Nie bójcie się dziewice, ujrzycie Boże lice. Alleluja”.

Przy współudziale aniołów otwieramy uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego. Diakon (kapłan) śpiewający podczas ceremonii w Wielką Sobotę Orędzie Paschalne, kieruje do aniołów wezwanie do radości: „Weselcie się już zastępy aniołów w niebie”. Aniołowie są obecni także podczas uroczystości Wniebowstąpienia Pańskiego. Do wpatrujących się w niebo uczniów Chrystusa, aniołowie mówią: „Mężowie Galilejscy, dlaczego stoicie z oczami utkwionymi w niebo? Jak widzieliście Go wstępującego w niebo, tak przyjdzie w chwale. Alleluja” (śpiew rozpoczynający Mszę św.). Te słowa powtórzą się także w tekście pierwszego czytania, niosąc w podwójny niejako sposób nadzieję uczestnikom uroczystości.

Okres zwykły w ciągu roku naznaczony głoszeniem Dobrej Nowiny wszystkim narodom, przywodzi na myśl powrót Pana na ziemię przy końcu czasów. Wówczas także będą obecni aniołowie: „Kiedy Syn Człowieczy przyjdzie w chwale, w otoczeniu wszystkich aniołów swoich, zasiądzie na tronie chwały” (Mt 25, 31). Ten tekst jest czytany w roku Mateusza, w uroczystość Chrystusa Króla, czyli w ostatnią niedzielę roku kościelnego.

We Mszy świętej z uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, w wersecie przed Ewangelią, śpiewamy: „Maryja została wzięta do nieba, radują się zastępy aniołów”. Maryja jest Panią aniołów, jak śpiewamy w antyfonie „Witaj Królowo nieba, witaj Pani aniołów”. Taką pozycję Matki Bożej potwierdza responsorium z II Nieszporów tejże uroczystości: „Maryja Dziewica została wyniesiona ponad chóry aniołów”.

Liturgia była natchnieniem artystów, którzy malując obrazy Wniebowzięcia, przedstawiali Maryję Pannę wstępującą do nieba w gronie anielskim.

Poza cyklem świąt Pańskich i obchodów ku czci Maryi Panny, spotykamy aniołów także w innych obchodach roku liturgicznego, a więc: w uroczystość św. Józefa (19 marca), Zwiastowania Pańskiego (25 marca), Narodzenia Jana Chrzciciela (24 czerwca), Świętych Piotra i Pawła (29 czerwca) i Wszystkich Świętych (1 listopada).

Piszę o tym, ponieważ w dniach: 29 września i 2 października dwa razy oddajemy cześć Aniołom: 29 września (święto Archaniołów: Michała, Gabriela i Rafała) oraz 2 października (wspomnienie Aniołów Stróżów). Obchody wspomniane wyżej, jak i te dwa poświęcone w szczególny sposób czci aniołów, potwierdzają słowa prefacji: „Przez wspaniałość świata niewidzialnych duchów poznajemy, jak jesteś [Boże!] niezmierzony i godny miłości ponad całe stworzenie”.